Wan bigfala konsen we i kamaot long YTS long wik ia hem i long saed blong ol venakyula. Fulap man oli bin talem “No, mi no agri wetem Bislama. Yusum lanwis nomo”. Yumi fraet se ol pikinini bae oli nomo save lanwis blong aelan, bae oli lusum aedentiti blong olgeta, mo bae ol lanwis blong ol bubu bae oli lus. Yumi save se taem ol man oli muv i go long taon, hem i isi blong ol pikinini i yusum Bislama nomo, mekem se fulap blong olgeta oli no stap lanem lanwis blong mama mo papa. Ol konsen ia oli impoten tumas. Yumi gat ova long 100 lanwis long Vanuatu, mo fulap blong olgeta oli gat hamas man nomo we oli stap yusum olgeta. Bar chart ia hem i soemaot se 18 lanwis oli gat anda long 16 spika evriwan, mo 13 lanwis oli gat anda long 100 spika evriwan. I gat 1 lanwis nomo (Lenakel) we namba blong ol spika hem i bitim 10,000: (Graph ia hem i stap insaed long buk we Alexandre François, Sébastien Lacrampe, Michael Franjieh mo Stefan Schnell i raetem: The languages of Vanuatu: Unity and diversity (p.8)
Ol smolsmol lanwis ia bae oli save stap laef yet taem ol pikinini oli stap lanem olgeta. Be taem yu luk se ol olfala lo vilej nomo oli save lanwis, mo olgeta nomo i stap yusum lanwis ia long evri dei laef blong olgeta, naoia yumi save se i no longtaem we lanwis ia bae i lus. From taem ol olfala oli ded, naoia bae i nogat man blong pasem i go long niufala jeneresen. So hem i minim se hem i impoten tumas se ol peren oli mas pasem lanwis ia i go long ol pikinini blong olgeta, nomata se oli stap long taon o long vilej. SIL International i talem se i gat 8 saen blong helpem yumi save se wan lanwis hem i stap ‘in danger’ o nogat. Samfala linguist we oli wok blong raetem daon ol lanwis oli eksplenem Why document endangered languages? Ol filwoka blong VKS oli stap wok tugeta wetem ol linguist long saed blong dokyumentesen blong lanwis. USP i stap tijim sam blong ol teknik ia, be ol skolasip bodi oli no sapotem sabjek ia tumas, mekem se naoia i gat wan styuden nomo blong Vanuatu we hem i stap stadi from postgraduate diploma blong Linguistics mo wan nomo we hem i go from Masters, so yumi dipen plante long ol NGO mo ol linguist blong ovasi. Be mi luk se men konsen we i kamaot long YTS hem i soemaot se fulap man oli no klia yet long niufala polisi. Polisi ia hem i talem se ol tija bae oli yusum “Bislama o wan lokol venakyula” – i no talem se evriwan bae i yusum Bislama nomo. Mi bin eksplenem tingting biaen long polisi ia long “c-a-t spells cat”. Be wanem ia? be hem i minim se ol skul oli mas yusum wan lanwis we ol pikinini oli save toktok long hem finis. Tingting ia se sapos wan skul i stap long wan komyuniti we evri pikinini oli toktok stret lanwis blong ples ia (olsem fulap blong ol rural skul), bae oli yusum lanwis ia nao long klasrum. Long ol komyuniti ia, fulap pikinini oli no save Bislama yet so bae i no mek sens blong tijim olgeta long Bislama. Be long tufala taon mo long ol provinsol senta, we oli no save yusum stret lanwis blong aelan, naoia Bislama bae i kam insaed. Ol staff long USP Emalus oli bin mekem wan risej (lukluk long presentesen blong Dr Robert Early) blong faenemaot se hamas skul oli save yusum stret lanwis blong komyuniti, mo oli faenemaot se:
So polisi ia hem i traem bes blong mitim ol nid blong wanwan komyuniti. Yumi no nid blong jusum se Vanuatu bae i yusum Bislama (mo lego venakyula) o bae i yusum venakyula (mo traem ronemaot Bislama!). Sapos yu sapotem venakyula blong yu from hem i aedentiti blong yu, hem i stret. Be hem i no minim se yu no save sapotem Bislama insaed long kaontri olsem wan narafala pat blong aedentiti blong yu. Long semtaem tu, ol diskasken ia oli no minim se i no gat ples blong Inglis mo Franis long aedentiti blong yumi. Vanuatu hem i wan multilingual kaontri, mekem se wanwan man i save karem fulap lanwis insaed long aedentiti blong hem.
0 Comments
Fes kwestin we hem i kamaot long diskasen long YTS hem i: "Gavman i talem se bae yumi tijim Bislama o bae yumi yusum Bislama blong tijim ol narafala sabjek?"
Polisi hem i talem se bae yumi yusum Bislama (o venakyula) blong lanem hao blong rid mo raet, mo blong tijim ol narafala sabjek long klas wan mo tu, mo blong givhan long olgeta taem oli stap muv i go long Inglis o Franis long klas tri i go antap. Hem i no talem se bae ol pikinini oli lanem hao blong toktok Bislama, from most long olgeta oli save lanwis ia finis. From wanem oli wantem mekem?
Well system ia hem i bin ‘under review’ longtaem finis. Long 1999, Education Master Plan hem i bin talemaot se evri pikinini i mas skul long venakyula fastaem, be Ministri hem i bin stragol long saed blong implementesen. Risen blong polisi ia hem i from ol level blong literasi mo ol risal blong VANSTA oli bin andanit long level we oli sud stap long hem. Long 2009-2011, fulap konsultesen oli bin gohed long saed blong lanwis polisi mo niufala kurikulum, mo niufala polisi ia i bin kamaot long taem ia. Tingting blong yusum venakyula i no niu nating. UNESCO i talemaot long 1953 finis se hem i klia se ol pikinini oli sud yusum mama lanwis blong olgeta taem oli skul. Fulap olfala blong Vanuatu olgeta tu oli bin skul long lanwis blong olgeta fastaem, be tufala gavman nomo long taem bifo i bin jenisim polisi ia blong go from Inglis o Franis nomo. So samting ia i no niu long Vanuatu. Long taem blong Indipendens, Vanuatu i bin tokbaot bakegen, be samhao ol politik blong ol Anglophone agensem ol Francophone hem i bin mekem se gavman i bin focus tumas long Inglis mo Franis instead blong oli tingbaot ol nid blong ol smolsmol pikinini we oli no save tufala lanwis ia yet. Yumi gat fulap evidens se taem yumi tijim ol pikinini long wan lanwis we oli no andastanem, edyukesen bae hem i fas. Tufala ripot we tufala i presentem ol risej ia i The importance of mother tongue-based schooling for educational equality mo A stock-taking research on mother tongue and bilingual education in Sub-Saharan Africa (see 1.2 for Main line of argument). Yumi save finis se Bislama mo ol venakyula bae oli save helpem yumi plante blong leftemap level blong edyukesen - problem nomo se ol narafala tingting oli stap blokem jenis from yumi stap holem taet ol negativ tingting we yumi neva kwestinim. 15/3/2016 0 Comments “I gud blo yumi tijim ol pikinini wetem Bislama o ... ?” Hot topic long YTS (1 of 12)Long wik ia, wan kwestin i bin kamaot long Yumi Toktok Stret long facebook: “i gud blo yumi tijim ol pikinini wetem Bislama or?” Kwestin ia hem i laetem wan faea long grup ia we hem i stap bon yet! Gudfala discussion ia hem i resemap fulap kwestin bakegen:
Polisi ia (blong 2012) we hem i bin statem faea ia hem i stap long website blong Ministri blong Edyukesen: English version / Version Française Pat we yumi stap tokbaot long ples ia (2.1 Lanwis blong instraksen) hem i talem se: “Teach in either French or English in all schools. However, in the first two years of school, Bislama or a local vernacular can be used while either French or English is introduced by the second semester of Year 3. By the end of Year 3, the language of instruction should be either French or English, However, teachers will continue to use, for as long as is necessary, the agreed local vernacular languages to support children as they make the transition to English or French.” « Enseigner soit en français soit en anglais dans toutes les écoles. Toutefois, dans les deux premières années d'école, le bichelamar ou une langue vernaculaire locale peut être utilisé alors que soit le français ou soit l'anglais est introduit lors du second semestre de l'année 3. A la fin de l'année 3, la langue d'enseignement devrait être soit le français soit l’anglais, cependant, les enseignants continueront à utiliser, aussi longtemps que nécessaire, les langues vernaculaires locales agréées pour aider les enfants alors qu’ils opèrent la transition vers le français ou vers l’anglais. » |
AuthorWrite something about yourself. No need to be fancy, just an overview. Archives
March 2019
Categories |